Enerji Verimliliği İçin Kompanzasyon Panoları

Kompanzasyon Nedir ?

Bu makalede kompanzasyonun ne olduğu, neden gerekli olduğu, yapılmadığı takdirde karşılaşılabilecek durumlar ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun kararları sonucunda uygulanabilecek cezalar hakkında bilgi vereceğiz.

Elektrik sistemlerinde, elektrik motorları ve bobinler gibi bileşenler, mıknatıslanma etkisiyle faz akımının geri kaymasına neden olur. Bu süreçte şebeke üzerinde oluşan indüktif reaktif gücü dengelemek ve geri kaymış faz akımını doğru konuma getirmek için yapılan işleme kompanzasyon denir.

Kompanzasyon Neden Gereklidir ?

Elektrik enerjisinin santralden en küçük alıcıya kadar en az kayıpla taşınması gereklidir. Günümüzde, gelişen teknolojiyle birlikte evlerde kullanılan elektrikli cihazların sayısı artmıştır. Bu artış, daha fazla enerji üretimi ihtiyacını ve enerji maliyetlerinin yükselmesini beraberinde getirmektedir. Bu nedenle, taşınan elektriğin kaliteli ve işlevsel aktif enerji olması zorunludur.

Şebekeye bağlı bir alıcı, eğer bir motor, trafo veya floresan lamba gibi bir cihazsa, bunlar manyetik alan oluşturmak için şebekeden indüktif reaktif güç çekerler. Bu iş yapmayan indüktif reaktif güç, iletim hatlarında, trafolarda, şalterlerde ve kablolarda gereksiz kayıplara neden olur.

Bu kayıplar kompanzasyon yapılarak giderildiğinde, elektrik santrallerinin yükü azalır, trafolardan, şalterlerden ve kablolardan çekilen güç düşer; dolayısıyla daha küçük güçte trafo ve şalter, daha küçük kesitte kablo kullanımı ile maliyetler büyük ölçüde azaltılabilir. Enerji dağıtım şebekelerinde gereksiz yere taşınan reaktif enerjinin, taşınan aktif enerjinin %75’ine ulaşabildiği tespit edilmiştir. Sonuç olarak, reaktif enerjinin santral yerine, motora en yakın bölgede kompanzasyon sistemleri tarafından sağlanmasıyla, tüm tesisler gereksiz reaktif enerji taşıma yükünden kurtulacaktır.

Kompanzasyon Yapılmazsa Ne Olur ?

Reaktif güçler kompanze edilmezse;

  • Şebekede güç kayıplarına yol açar.
  • Üretim ve dağıtım tesislerinin kapasitesini azaltır.
  • Enerji taşıma kapasitesinin düşmesine sebep olur.
  • Enerji iletim ve dağıtımında kullanılan trafo, kesici, kablo gibi ürünlerin daha büyük boyutlarda kullanılmasına ve bu nedenle aşırı maliyetlere neden olur.
 

Bu nedenle, kompanzasyon panosu kurmakla yükümlü aboneler, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu kararı doğrultusunda belirtilen sınırlar içinde kompanze edilmiş şekilde elektrik tüketmek zorundadır. Aksi halde, aboneler ceza ödemekle yükümlüdür.

Kompanzasyon Yapılması Şart mıdır ?

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun en son aldığı kararla (Karar No: 284/2, Karar Tarihi: 8/1/2004) kompanzasyon zorunlu hale getirilmiştir. Bu karar, 15/01/2004 tarihli ve 25347 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Bu karara göre, kompanzasyon panosu kurma ve işletme zorunluluğu olan işletmelerin harcadıkları endüktif enerji, aktif enerjinin en fazla %33’ü; kapasitif enerji ise aktif enerjinin en fazla %20’si kadar olabilir. Bu sınırların aşılması durumunda, işletmeler ceza ödemekle yükümlüdür.

Arıza Durumu

Abonenin kompanzasyon tesisinde meydana gelen arıza sonucu oluşan ihlalin yılda bir kez olması durumunda, reaktif enerji bedeli faturaya yansıtılmaz. Ancak bu ihlalin yılda bir defadan fazla gerçekleşmesi halinde, o yıl için daha önce dikkate alınmayan reaktif enerji bedeli, arızanın meydana geldiği aydaki birim fiyat üzerinden hesaplanarak ilk faturaya eklenir ve tahsil edilir.

Kompanzasyon Projesi Çizimi

Kompanzasyonu yapılacak tesisin projesinin çizimi için tesisin toplam gücü belirlenir. Bu tesis için gerekli olan kondansatör gücü Qc= P*k formülünden yararlanılarak bulunur. (k faktörü tesisin kompanzasyondan önceki Cos&’sine ait açının tanjantı ile kompanzasyon yapılarak elde edilmek istenen Cos& değerine ait açının tanjantı arasındaki farktır.)
 
Qc=P*k k= tan&1 – tan&2 Qc=P*(tan&1 – tan&2)
 
Tesisin mevcut Cos&’si pens kosinüsfimetre yardımı ile tüm alıcılar devrede iken ölçülür. Bunun mümkün olmadığı durumlarda makinelerin güç ve devir sayıları dikkate alınarak yaklaşık bir Cos& değeri hesaplanır. Bu durumda Resmi Gazete’de yayınlanan bilgeye göre Cos& 0.7 den 0.95 ile 1 arasında bir değere yükseltilerek hesaplama yapılabilir.
 
Örnek
40 kW gücündeki bir tesisin ilk Cos&’si 0.7 olarak ölçülüyor. Bu tesisin Cos& değerini 0.95’e çıkararak 7 kademeli reaktif güç rölesi ile merkezi otomatik kompanzasyon yapılması istenmektedir. Gerekli kondansatör gücünü ve röle kademelerinin dağılımını bulalım.
 
Çözüm:
Cos&1= 0,70 –> &1= Cos değeri 45,57 –> Tan&1 değeri= 1,02
Cos&2= 0,95 –> &2= Cos değeri 18,19 –> Tan&2 değeri = 0,32
 
Qc=P* (tan&1 – tan&2) Qc=40x (1,02 – 0,32) = 28 kVAr (bu değerin bir üst limiti seçilir yani uygun görülen güç = 32.5 kVAr)
  1. Kademe= 2,5 kVAr 5. Kademe= 5kVAr
  2. Kademe= 5 kVAr 6. Kademe= 5 kVAr
  3. Kademe= 5 kVAr 7. Kademe= 5 kVAr
  4. Kademe= 5 kVAr

Teklif Al